Nhà báo Bùi Nguyễn Trường Kiên (lúc ấy công tác tại Báo Phụ Nữ TP.HCM) thực hiện các phóng sự được chọn in trong bộ sách này vào những năm cuối thập niên 1990. Đây là mốc thời gian bản lề cho cuộc vươn mình phát triển của “hòn ngọc Viễn Đông”. Giai đoạn ấy, dòng người nhập cư đổ về Sài Gòn mưu sinh ngày càng nhiều, mọi thứ trở nên xô bồ, phức tạp. Ga Sài Gòn ngày ấy, tệ nạn xã hội hoành hành: trộm cắp, cướp giật, cò mồi, xích lô “chém”, ma túy, mại dâm… Vùng ven là những quán “cà phê short” dập dìu thanh nữ. Các công viên cũng phát sinh tệ nạn, giao thông dần trở thành một “trận đồ bát quái”, rồi hình ảnh xe buýt của một thời đầy rủi ro, móc túi, lừa đảo khiến bao hành khách nơm nớp sợ…

Những ghi chép thực tế, chi tiết, đã phác họa một diện mạo Sài Gòn sống động cách nay hơn hai thập niên. Một bức tường quá khứ có những mặt trái, tiêu cực đã lùi xa, biến mất. Nhưng cũng có rất nhiều thực trạng đau xót vẫn còn “di căn” cho tới ngày nay. Đó là những cuộc ngã giá bán con, bỏ con; là những cô gái ăn sương với mộng ước đổi đời, những cô gái quê chấp nhận tủi nhục lấy chồng ngoại quốc; là những áo trắng học trò thiêu thân vì ma túy; tình trạng “nhậu tới bến” của một lớp người ăn không ngồi rồi, cho vay nặng lãi, xã hội đen… Phóng sự báo chí, nếu in rải rác, chỉ là góc nhìn phản ánh về một vấn đề trong thời điểm được viết. Nhưng khi tập hợp lại thành một bộ sách, lại chuyển tải hiện thực đời sống của cả một giai đoạn. Sài Gòn Một thuở chưa xa có sức nặng là vì vậy.

Một trong những phóng sự giữ lại khoảnh khắc lịch sử “ngàn năm có một” là Sài Gòn, đêm cuối thế kỷ XX (tập 3). Đó là đêm 31/12/1999 – đêm chuyển giao thế kỷ, cũng là đêm gây ra bao nỗi bất an với sự cố Y2K và tin đồn về ngày tận thế. Sự cố máy tính khủng khiếp ấy đã không xảy ra ở Việt Nam và cả thế giới, nhưng biết bao người đã nghe theo tin đồn thất thiệt mà mua lương thực dự trữ trong nhà. Nhắc về điều này, có lẽ bao cư dân của Sài Gòn ngày ấy sẽ mỉm cười. Đêm ấy, hàng ngàn người tưng bừng ra đường, nhưng cũng có những ngôi nhà đóng cửa chờ… tai họa. Đêm ấy, các y bác sĩ, cảnh sát giao thông đã phải làm việc cật lực, những người mưu sinh ngoài phố cũng tranh thủ làm sáng đêm. Tôi tin, đó là một ký ức khó quên